شرح حافظ جلسه سوم

 

💠 شرح حافظ

جلسه سوم:

◀️ در شرح واژه ساقی به این بیت رسیدیم که:

🔻شراب لعل و جای امن و یار مهربان، ساقی         
🔺دلا کی به شود کارت اگر اکنون نخواهد شد

🔰 در این بیت که حافظ مکان یا مجلس انسی را توصیف می‌کند، حال و هوای موجود در آن مجلس را این گونه بیان می‌نماید:

🔸 کنار آب روان، زیر درختان بید، در جمعی شاعرانه با حضوری یاری زیبا و با همراهی و دلبری شیرین و ساقی زیباروی و دلنشین! چنان که ملاحضه می‌کنید معشوق، یاری خوش و ساقی، گل عذاری خوش.

🔹 حافظ در این بیت، هم به معشوق و هم به ساقی نظر دارد.

🔸 البته در همین غزلی که بیت اول آن ذکر شد -کنار آب و پای بید و طبع شعر و یاری خوش- حافظ از یار به ساقی می‌پردازد و آشکارا به او نظر عاشقانه می‌بازد.

🔻می ای در کاسه چشم است ساقی را بنامیزد     
🔺که مستی می‌کند با عقل و می‌بخشد خماری خوش

⏪ می ای به معنای می و کاسه چشم نیز به معنای چشم است. بنامیزد نیز به معنای به نام ایزد، در پناه خدا یا همان واژه ماشاالله که در اصطلاحات خود برای در امان بودن از چشم زخم به کار می‌بریم‌، است.

⏪ چشم ساقی را به عنوان پیاله و حالت مست کنندگی آن را به عنوان شراب نامیده است.

⏪ یعنی چشم ساقی، آن قدر مست کننده و دلرباست که مانند یک ظرف پر از شراب می‌ماند که انسان را خمار می‌کند و در یک مستی قرار می‌دهد.

✳️ می‌بینیم که در این مجلس، حافظ علاوه بر معشوق به ساقی نیز پرداخته است این اتفاق در غزل دیگری نیز که یکی از ارزنده‌ترین و ذوق‌انگیزترین تصویرگری‌های هنرمندانه حافظ است دیده می‌شود که در آن، حریف هم دم، مطرب، هم‌نشین، پیش‌کار و دیگر میهمانان و میزبانان مجلس را در نظر دارد.

⚡️ استاد خرمشاهی می‌فرمایند که ظاهرا یکی از بزم‌های صمیمانه حاجی قوام است و عده‌ای را در این مجلس جمع کرده‌اند و حافظ نیز در آن‌جا حضور دارد و آن مجلس را به صورت شعر توصیف می‌کند.

🔻ساقی شکر دهان و مطرب شیرین سخن         
🔺هم‌نشینی نیک کردار و ندیمی نیک‌نام
🔻شاهدی از لطف و پاکی رشک آب زندگی          
🔺دلبری در حسن و خوبی غیرت ماه تمام

✳️می‌بینیم که حافظ در این غزل به همه افراد حاضر در میهمانی توجه دارد و زیبایی‌های هر کدام از آن‌ها به گونه‌ای، حافظ را مجذوب خود کرده است.

🔰 در همین غزل، در ادامه، حافظ برای بار دوم ، یاد ساقی شکر دهان می‌کند و این بار او را در ردیف جانان می‌آورد:

🔻غمزه ساقی به یغمای خرد آهخته تیغ       
🔺زلف جانان از برای صید دل گسترده دام

⏪غمزه، نگاهی عاشقانه است، نگاهی خاص که پر معنا است و در دل عاشق تاثیر می‌گذارد.