💠 شرح حافظ
جلسه چهل و یکم
🔻 اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
🔺 به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
◀️ واژه ترک و ترکیبات آن در غزلهای حافظ
❇️ بررسی واژه ترک در اشعار حافظ
🔹 حافظ نوزده بار واژه «ترک» را در هفده غزل از مجموع غزلهای خویش، که بخشی از آن واژه به صورت مفرد و بخشی دیگر به صورت جمع، یعنی «ترکان» است به کار برده.
🔶 ترکیبات مفرد واژه «ترک» چنین است: ترک شیرازی، ترک سیه دل، ترک پری چهره، ترک مست، ترک لشکری، ترک عاشقکش، ترک قباپوش، ترک ما، ترک شهر آشوب، چشم ترک، ترک سمرقندی، ترکم (= ترک من).
🔷 ترکیبات واژه مزبور: شاه ترکان (سه بار در سه بیت)، غمزه ترکان، بچّه ترکان، ترکان سمرقندی؛ که این ترکیبات برخاسته از ابیات زیر است:
⬅️ غزل 3:
🔻اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
🔺 به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را
⬅️ غزل 47:
🔻 دلم ز نرگس ساقی امان نخواست به جان
🔺 چرا که شیوه آن ترک دل سیه دانست
⬅️ غزل 82:
🔻 آن ترک پری چهره که دوش از بر ما رفت
🔺 آیا چه خطا دید که از راه خطا رفت
⬅️ غزل 124:
🔻 چشم مخمور تو دارد ز دلم قصد جگر
🔺 ترک مستی است مگر میل کبابی دارد
⬅️ غزل 131:
🔻 بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد
🔺 هلال عید به دور قدح اشارت کرد
⬅️ غزل 145:
🔻 به تنگ چشمی آن ترک لشکری نازم
🔺 که حمله بر من درویش یک قبا آورد
⬅️ غزل 205:
🔻 ترک عاشقکش من مست برون رفت امروز
🔺 تا دگر خون که از دیده روان خواهد شد
⬅️ غزل 282:
🔻 نگاری، چابکی، شنگی کله دار
🔺 ظریفی، مهوشی، ترکی قباپوش
⬅️ غزل 302:
🔻 ترک ما سوی کس نمینگرد
🔺 آه از این کبرو جاه و جلال
⬅️ غزل 346:
🔻 بازکش یکدم عنان ای ترک شهر آشوب من
🔺 تا ز اشک و چهره راهت پُر زر و گوهر کنم
⬅️ غزل 412:
🔻 غلام چشم آن تُرکم که در خواب خوش مستی
🔺 نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو
⬅️ غزل 105:
🔻 شاه ترکان، سخن مدعیان میشنود
🔺 شرمی از مظلمه خون سیاوشش باد
⬅️ غزل 180:
🔻حافظ چو تَرک غمزه تُرکان نمیکنی
🔺دانی کجاست جای تو خوارزم یا خجند
⬅️ غزل 185:
🔻یارب این بچّه ترکان چه دلیرند به خون
🔺 که به تیر مژه هر لحظه شکاری گیرند
⬅️ غزل 345:
🔻شاه ترکان چو پسندید و به چاهم انداخت
🔺 دستگیر ار نشود لطف تهمتن چکنم
⬅️ غزل 440:
🔻 به شعر حافظ شیراز میرقصند و می نازند
🔺 سیه چشمان کشمیری و ترکان سمرقندی
⬅️ غزل 470:
🔻 سوختم در چاه صبر از بهر آن شمع چگل
🔺 شاه ترکان فارغ است از حال ما، کو رستمی
🔻 خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم
🔺 کز نسیمش بوی جوی مولیان آید همی
┈┈••✾🍃🌸🍃✾••┈┈