شرح حافظ جلسه شانزدهم
💠 شرح حافظ
جلسه شانزدهم
🔻 مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم
🔺 جرس فریاد می‌دارد که بربندید محمل‌ها
✳️ در منزل جانان برای من زندگی راحت و امن میسر نیست؛ چون که هر آن و هر نفس، جرس آگاه می‌کند که بارهایتان را بربندید و هرچه زودتر به جانان واصل شوید که فرصت غنیمت است.[1]
✔️ منزل: جایگاهی است در ضمن سفر، که قافله بار خود را بر زمین می‌گذارد و باز از آن‌جا حرکت می‌کند؛ محل فرود آمدن. محل نزول یا خانه و مسکن، به قیاس منزل‌ها که در بیت بعد آمده، این‌جا نیز مرادش منازل است ولکن به ضرورت وزن شعر به صورت مفرد بیان کرده است؛ زیرا که راه وصول به جانان منحصر به یک راه نمی‌شود بلکه منازل متعدد لازم است. به این معنی که عاشق برای وصول به جانان باید رنج و محنت زیاد بکشد و مراحل سخت بگذراند تا قدر وصل معشوق را بداند و کمر به خدمتش بربندد.
✔️ جانان: جمع جان و کنایتاً محبوبان، معشوقان، جان‌هایی دوست داشتنی.
✔️ اَمنِ عیش: آسایش زندگانی، آسوده زیستن، در امن و امان زیستن.
💢 استاد خرم شاهی می‌گوید: عیش در عربی به معنای زیست و زندگی است. در فارسی هم به همین معنی، یعنی مطلق زندگی به کار رفته و هم تحول معنی داده و به معنای خوشی و خوش‌گذرانی و عشرت به کار می‌رود. چنان که سعدی گوید:
🔻 یکی را به زندان درش دوستان
🔺 کجا ماندش عیش در بوستان
🔰 این کلمه در حافظ به معنای اصلی یعنی زندگی هم به کار رفته:
⬅️ مجوی عیش خوش از دور واژگون سپهر
⬅️ در عیش خوش آویز نه در دراز عمر
⬅️ نمی‌بینم نشاط عیش در کس
🔰 اما بیش‌تر به معنای مترادف با عشرت است:
⬅️ هنگام تنگ‌دستی در عیش کوش و مستی
⬅️ در عیش نقد کوش که چون آبخور نماند
⬅️ عیش بی یار مهنا (قزوینی: مهیا) نشود یار کجاست
❇️ در این مصراع «مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم…» مناسب‌تر آن است که عیش را به معنی اخیر (خوشی، خوش‌گذرانی، عشرت) بگیریم.
✔️ جَرَس: درآی و زنگ، مراد زنگی است که به گردن شتر کاروان بسته شده باشد تا کاروانیان را از حرکت کاروان آگاه کند و آهنگ حرکت را اعلام دارد.
✔️ مَحمِل‌ها: بارها و در این‌جا اشاره به کجاوه و پالکی و صندوقچه چوبی مکعبی سر بازی است که به دو طرف چارپایان بسته و مسافر در آن می‌نشسته است.
⁉️ در این منزل و در کنار یاران جانی و دوست داشتنی برای من چه جای خوش‌گذرانی هست؟ حال آن که زنگ هُشدار قافله هر دم، ما را به بارگیری و حرکت فرا خواهد خواند.
☑️ حافظ می‌فرمایند: جای راحت بودن در دنیا نیست در حالی‌که همواره زنگ کاروان خبر از آن می‌دهد که باید از این دنیا کوچ کرد. زیرا این دنیا منزل است، منزل یعنی جایی که در بین راه بار شتران را زمین می‌گذاریم تا کمی استراحت کنیم و مسیر را ادامه دهیم.
⚜ پاورقی:
[1]: جرس= زنگ؛ البته از نوعی که به گردن شترها می‌بندند.
┈┈••✾🍃🌸🍃✾••┈┈
