شرح حافظ جلسه نوزدهم

 

💠 شرح حافظ
 جلسه نوزدهم

 

🔻 به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید
🔺 که سالک بی‌خبر نبود ز راه و رسم منزل‌ها

◀️ پیر مغان در اشعار حافظ

🔸 کلمه پیر از اصل اوستایی «Paro و Parya» و به معنی پیشین است. در لغت فارسی، این کلمه به معنای سالخورده، کلان سال، مسن و معمّر و شیخ، در مقابل کلمه جوان و برناست. پیر را به معنای سپیدموی نیز دانسته‌اند.
اما پیر در اصطلاح صوفیان، به معنی پیشوا و رهبری است که سالک بی مدد آن به حق واصل نمی‌شود و الفاظ قطب و شیخ و مراد و ولی و غوث نزد صوفیه به همین معنی استعمال شده است.

🔹 پیر، سالک راه‌یافته و به مقصد رسیده‌ای است که مراحل سیر و سلوک عرفانی و تزکیه و تهذیب را گذرانده و آیینه دلش از همه زنگارهای ناخالصی زدوده شده و به مقامی رسیده است که باید سالکان در راه و نوسفر را در طریق معرفت حق، رهبری و ارشاد کند و چون بی خبر از «راه و رسم منزل‌ها»ی پرخطر سیر و سلوک نیست، باید که مرید، مطیع دستورات او باشد و هر آن‌چه را که او می‌گوید آویزه گوش قرار دهد و آن را به جان بنوشد و بدان عمل کند؛ زیرا که بدون چنین هدایتی، سالک و مرید ره به مأمنی نخواهد برد و همان‌گونه که حافظ می‌گوید بدون دلیل راه، نمی‌توان در کوی عشق گام نهاد:

🔻 به کوی عشق منه بی دلیل راه قدم
🔺 که من به خویش نمودم صد اهتمام و نشد

❓پیر مغان کیست؟ پیر مغان، مرشد و رهبری است که خود، سالک راه عشق بوده و اینک به مقصود رسیده است؛ بنابراین از تمامی پیچ و خم‌ها و فراز و نشیب‌های طریقت آگاه است و «راه و رسم منزل‌ها» را نیک می‌داند. به همین جهت مرید باید دستورات او را بی هیچ شک و تردیدی اجرا کند. حتی اگر بگوید: سجاده را -که دارای جنبه تقدس و پاکی است-  با شراب رنگین کن! در حالی که شراب از مسکرات است و از محرمات شرعی.

🔸 به یقین، صوفیان ظاهری که به دنبال نام و آوازه و در فکر جمع‌آوری سپاهی و لشکری از مریدان هستند -یعنی شیخان و پیران صومعه‌دار که دکّان زرق و ربا گشوده‌اند-  از سالکی که از آنان روی برتابد آزرده و رنجور می‌شوند. حافظ خود از جمله سالکانی است که به شدت با صومعه‌داران و صوفیان و زاهدان ریایی مخالف است و از آنان روی برتافته و به سوی پیر مغان روی آورده و دیر مغان را اقامتگاه خود ساخته است. او علت این امر -یعنی روی آوردن به پیر مغان را- خلف وعده شیخ و زاهد نسبت به گفته‌هایشان قلمداد می‌کند:

🔻 مرید پیر مغانم، ز من مرنج ای شیخ
🔺 چرا که وعده تو کردی و او به جای آورد

🔹 اما پیر مغان برخلاف رفتار ناشایسته سالکان، نه تنها مقابله به مثل نمی‌کند، نه تنها آزرده و رنجور نمی‌شود -زیرا که در طریقت او رنجیدن کافریست-  بلکه از روی کرم و بزرگواری به اعمال و رفتار سالکان ناسالک به چشم نیکی می‌نگرد و این نیز البته خود شگفت‌انگیز است:

🔻 نیکی پیر مغان بین که چو ما بد مستان
 🔺 هرچه کردیم به چشم کرمش زیبا بود

         ┈┈••✾🍃🌸🍃✾••┈┈