شرح حافظ جلسه چهل ویکم

 

💠 شرح حافظ

جلسه چهل و یکم

🔻 اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
🔺 به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

◀️ واژه ترک و ترکیبات آن در غزل‌های حافظ

❇️ بررسی واژه ترک در اشعار حافظ

🔹 حافظ نوزده بار واژه «ترک» را در هفده غزل از مجموع غزل‌های خویش، که بخشی از آن واژه به صورت مفرد و بخشی دیگر به صورت جمع، یعنی «ترکان» است به کار برده. 

🔶 ترکیبات مفرد واژه «ترک» چنین است: ترک شیرازی، ترک سیه دل، ترک پری چهره، ترک مست، ترک لشکری، ترک عاشق‌کش، ترک قباپوش، ترک ما، ترک شهر آشوب، چشم ترک، ترک سمرقندی، ترکم (= ترک من).

🔷 ترکیبات واژه مزبور: شاه ترکان (سه بار در سه بیت)، غمزه ترکان، بچّه ترکان، ترکان سمرقندی؛ که این ترکیبات برخاسته از ابیات زیر است:

⬅️ غزل 3:

🔻اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را
🔺 به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را

⬅️ غزل 47:

🔻 دلم ز نرگس ساقی امان نخواست به جان
🔺 چرا که شیوه آن ترک دل سیه دانست

⬅️ غزل 82:

🔻 آن ترک پری چهره که دوش از بر ما رفت
🔺 آیا چه خطا دید که از راه خطا رفت

⬅️ غزل 124:

🔻 چشم مخمور تو دارد ز دلم قصد جگر
🔺 ترک مستی است مگر میل کبابی دارد

⬅️ غزل 131:

🔻 بیا که ترک فلک خوان روزه غارت کرد
🔺 هلال عید به دور قدح اشارت کرد

⬅️ غزل 145:

🔻 به تنگ چشمی آن ترک لشکری نازم
🔺 که حمله بر من درویش یک قبا آورد

⬅️ غزل 205:

🔻 ترک عاشق‌کش من مست برون رفت امروز
🔺 تا دگر خون که از دیده روان خواهد شد

⬅️ غزل 282:

🔻 نگاری، چابکی، شنگی کله دار
🔺 ظریفی، مهوشی، ترکی قباپوش

⬅️ غزل 302:

🔻 ترک ما سوی کس نمی‌نگرد
🔺 آه از این کبرو جاه و جلال

⬅️ غزل 346:

🔻 بازکش یکدم عنان ای ترک شهر آشوب من
🔺 تا ز اشک و چهره راهت پُر زر و گوهر کنم

⬅️ غزل 412:

🔻 غلام چشم آن تُرکم که در خواب خوش مستی
🔺 نگارین گلشنش روی است و مشکین سایبان ابرو

⬅️ غزل 105:

🔻 شاه ترکان، سخن مدعیان می‌شنود
🔺 شرمی از مظلمه خون سیاوشش باد

⬅️ غزل 180:

🔻حافظ چو تَرک غمزه تُرکان نمی‌کنی
🔺دانی کجاست جای تو خوارزم یا خجند

⬅️ غزل 185:

🔻یارب این بچّه ترکان چه دلیرند به خون
🔺 که به تیر مژه هر لحظه شکاری گیرند

⬅️ غزل 345:

🔻شاه ترکان چو پسندید و به چاهم انداخت
🔺 دستگیر ار نشود لطف تهمتن چکنم

⬅️ غزل 440:

🔻 به شعر حافظ شیراز می‌رقصند و می نازند
🔺 سیه چشمان کشمیری و ترکان سمرقندی

⬅️ غزل 470:

🔻 سوختم در چاه صبر از بهر آن شمع چگل
🔺 شاه ترکان فارغ است از حال ما، کو رستمی

🔻 خیز تا خاطر بدان ترک سمرقندی دهیم
🔺 کز نسیمش بوی جوی مولیان آید همی

         ┈┈••✾🍃🌸🍃✾••┈┈